Historia Straży, zajmującej się ochroną lasu, zwierzyny, pożytków leśnych i całej przyrody sięga początków naszej państwowości. W dziejach Państwa Polskiego znajdziemy wiadomości o tym, że do ochrony lasu zatrudniano strażników, strzelców i innych funkcjonariuszy leśnych.
Najstarszym polskim dokumentem dotyczącym gospodarowania zasobami leśnymi jest Statut Wiślicki z 1347 roku. Wprowadził on kary za wyrąb dębów oraz drzew owocowych w cudzych lasach. Za panowania Władysława Jagiełły wprowadzono też ograniczenia w wyrębie i eksporcie drewna cisowego oraz ustanowiono okres ochronny dla zwierzyny łownej trwający od 23 kwietnia do końca żniw. Natomiast Zygmunt Stary w roku 1529 w „I Statucie litewskim” ustanawia ochronę: żubra, bobra oraz tura, nad którym w owych czasach roztoczono szczególna opiekę. Dowodem na związki ochrony przyrody z państwowością jest nieprzychylny dla lasów i ich ochrony okres XVII wieku. Państwem rządzili wtedy królowie Polski głównie obcego pochodzenia i zupełnie nie interesowali się dobrem państwowym jakim był i jest las. Dopiero w końcu tamtego wieku, bo w 1795 roku, sytuację zmieniła wydana wtedy „Ordynacja służby Strażnikowskiej”, w której zostały określone cele i zadania służb leśnych. Nawet w czasach zaborów, gdy Polski nie było na mapach świata, administratorzy poszczególnych terytoriów naszej Ojczyzny utrzymywali służby, które chroniły las. Ponad 200 lat temu, w okresie zaborów Polskiej Służbie Leśnej nadano mundur, zatem i wtedy lasów strzegły już służby umundurowane z oznakami strażnika.
Różne miano w poszczególnych etapach dziejów nosili ludzie pełniący służebną rolę dozoru w lasach i strzegący tam zwierzyny, ale też przyrodniczego majątku. Sprawy administracji leśnej w dzisiejszym rozumieniu zawiera ustawa z czasów króla Zygmunta III Augusta, która uregulowała sprawy eksploatacji lasów, bartnictwa, łowiectwa, rybołówstwa i innych pożytków leśnych. Precyzowała także prawa i obowiązki leśniczych puszcz królewskich. Wiele lat później, bo w 1880 roku została wydana ustawa lasowa, która m.in. zawierała zarządzenie o składaniu przysięgi, co świadczy o wielkiej wadze jaką przykładano do postawy moralnej służby leśnej. Osoba powołana na strażnika, według tej ustawy, winna być „postępowania nieskazitelnego”.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej została powołana Straż Leśna dekretem z 1946 roku. Został on anulowany i zastąpiony niezwykle ważną dla wszystkich Polaków ustawą o lasach z dnia 28 września 1991 roku. Z kolei Straż Parków Narodowych została powołana ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 roku. Obie te służby strzegą polskich lasów i przyrody i obchodzą w tym roku jubileuszowe święta swojej działalności.
Ustawy, choćby jak najlepiej przygotowane, są bardzo ogólne, a życie stawia strażników w różnych sytuacjach, z którymi muszą sobie znakomicie i odpowiedzialnie radzić. Ochrona lasu przed szkodnictwem leśnym zawiera w sobie wiele zadań i działań, a wyspecjalizowana i uzbrojona formacja jaką jest Straż Leśna zajmuje się szeroko pojętą ochroną lasu, także przeciwpożarową, edukacją, profilaktyką, ale również zwalczaniem przestępstw i wykroczeń. To trudna i niebezpieczna służba.
Szkodnictwo leśne obejmuje przecież obszerną grupę czynów zabronionych, które są przestępstwami lub wykroczeniami. Dlatego strażnicy leśni muszą wyróżniać się sprawnością i wiedzą, ale też kulturą osobistą, znajomością prawa, procedur i zasad interwencji, specjalistycznym wyposażeniem osobistym oraz umundurowaniem z odznaką strażnika. Większość uprawnień, które mają strażnicy przysługuje też innym pracownikom Służby Leśnej, a mianowicie nadleśniczemu, jego zastępcy, inżynierowi nadzoru, leśniczemu i podleśniczemu.
Dziś, 4 października 2021 roku, w dniu wspomnienia Św. Franciszka- patrona przyrody i ekologii, w Poznaniu odbędą się obchody Jubileuszu 75 lat Straży Leśnej, w których będzie uczestniczył Przewodniczący Związku Leśników Polskich w Rzeczypospolitej Polskiej.
Wszystkim strażnikom leśnym, strażnikom Parków Narodowych, wszystkim ludziom lasu, którzy stoją na straży naszych lasów i polskiej przyrody składam najserdeczniejsze życzenia z okazji Jubileuszu pożytecznej działalności. Życzę wszelkiej pomyślności i zadowolenia z pełnienia trudnej oraz odpowiedzialnej służby na rzecz polskich lasów i ojczystej przyrody.
Darz Bór!
Jarosław Szałata
Przewodniczący ZLP w RP